نحوه نگهداری آب صابون

یکی از محصولات پرکاربرد در صنایع تراشکاری، فلزکاری، ماشین کاری و غیره آب صابون یا روغن حل شونده است که عملکرد اصلی آن در حین انجام کار، خنک کردن محیط کار و روانکاری است. هدف اصلی استفاده از این ماده نیز کاهش دادن اصطکاک میان ابزارآلات فلزی و فلزاتی است که قرار است بر روی آنها کار شود. این محصول همچنین  می تواند تراشه ها و ضایعات به وجود آمده حین کار را نیز از ناحیه برش دور کند. یکی دیگر از ویژگی ها و مزایای آب صابون محافظت از ماشین آلات و ابزارها در برابر خوردگی است و می تواند بخاری که در محیط به خاطر حرارت سطح کار به وجود می آید را کاهش دهد. محصول آب صابون دارای تمام استاندارد های لازم برای حفظ سلامتی می باشد و با پوست سازگار است در نتیجه افرادی که از آن استفاده می کنند، می توانند در ایمنی کامل باشند، مخصوصا که نقطه اشتعال آب صابون بالاست و پایداری زیادی هم نسبت به تغییرات محیطی دارد.

نحوه استفاده از آب صابون

برای استفاده از محصول آب صابون ، باید آن را به صورت دستی با آب مخلوط کرد و این مخلوط کردن آب و آب صابون باید با نسبت های مشخصی انجام بگیرد. غلظت امولسیون به دست آمده باید با ابزارهای مناسب اندازه گیری شود و توصیه ما این است که برای سیستم های بزرگ از تجهیزات و ابزارآلات مناسب مکانیکی استفاده شود. این ابزارآلات می توانند از نوع ثابت باشند یا متحرک، ولی به هر حال باید به مخزن دستگاه وصل باشند تا بتوانند عمل مخلوط کردن را به درستی انجام دهند. توجه داشته باشید که اگر دستگاه را به منابع آب آشامیدنی متصل می کنید، حتما باید از شیرهای برگشتی استفاده شود که مطابق با استاندارد DIN EN 1717 باشند، در غیر این صورت بهتر است از سیستم های جداگانه ای استفاده کنید. از طرف دیگر توصیه ما این است که حتی اگر تجهیزات شما از نوع پیشرفته هستند و می توان نحوه مخلوط کردن آب و آب صابون  و میزان غلظت مناسب را بر روی آنها تنظیم کرد، باز هم در نهایت حتما محصول آب صابون به دست آمده را بررسی کنید تا مطمئن شوید که نیازی به تنظیم دوباره غلظت آن نیست.

نگهداری از آب صابون

واقعیت این است که عوامل مخرب متعددی وجود دارند که می توانند بر روی ویژگی های سیال آب صابون اثر گذاشته و آنها را تغییر داده و از بین ببرند. از همین روست که بسیار مهم است برای نگهداری روغن آب صابون، مدام بر روی آن نظارت انجام شود تا بتوان مطمئن شد که شرایط نگهداری آن، کاملا ایده آل بوده و سیال مربوطه هنوز همه خواص و ویژگی های خود را حفظ کرده است. این امر باعث می شود که خطرهای بالقوه برای افراد استفاده کننده از آب صابون کاهش پیدا کند. همچنین باعث می شود این ماده همچنان دوستدار محیط زیست باقی مانده و آسیبی به آن وارد نکند. پس نظارت بر نحوه نگهداری این ماده سیال اهمیت ویژه ای دارد و معمولا این نظارت باید بر اساس استاندارد TRGS 611 آلمان انجام بگیرد. این استاندارد شامل انواع اطلاعات مربوط به رعایت ایمنی در ترکیب کردن روغن آب صابون و آب، استفاده از آن بر روی فلزات و در سطح کار و غیره می باشد. توجه داشته باشید که بر اساس این استاندارد برای نگهداری و حفظ آب صابون باید تست هایی صورت بگیرند و اقداماتی انجام شوند که همگی اهمیت خود را دارند.

برای اینکه بتوان به صورت مقرون به صرفه ای از آب صابون استفاده کرد و هزینه های متعدد را موقع استفاده از این سیال بر روی محیط کار کاهش داد، بسیار مهم است که بتوان خواص و ویژگی های آن را تا زمانی که ممکن است، حفظ کرد. نکته اینجاست که باید توجه داشت که حتی اگر کیفیت آب صابون مورد استفاده و فرآیند ماشین کاری را در نظر نگیریم، باز هم عمر مفیدی که روغن آب صابون خواهد داشت، مرتبط به نحوه و میزان نظارتی است که در حین نگهداری این مواد بر روی آنها انجام می گیرد. در واقع تجربه نشان می دهد که در حال حاضر اگر از سیستم های گردش مرکزی برای مخلوط کردن آب و آب صابون استفاده شود، عمر مفید سیال به دست آمده طولانی تر از آن است که از ابزارهای پرکننده استفاده نماییم. با همه این ها، این نکته هم اهمیت دارد که اگر توصیه های سازنده آب صابون را به دقت رعایت کنیم، آن وقت استفاده کردن از دستگاه های جداگانه پرکننده هم می تواند در افزایش طول عمر سیال اثرگذار باشد.

نکته دیگری که باید به غیر از بهینه سازی شرایط نگهداری آب صابون به آن توجه داشت، ایمنی در محل کار است. در واقع قوانینی وجود دارند که کاربران را ملزم به رعایت نکات ایمنی در محل کار و موقع استفاده از سیال روغن آب صابون می کنند. بنابراین می توان گفت اقداماتی که باید برای نظارت و نگهداری آب صابون انجام گیرد، تجزیه و تحلیل وضعیت امولسیون قبل و حین استفاده و استفاده از تجهیزات مناسب برای نگهداری آن اهمیت بسیار زیادی دارند.

آزمایشات لازم جهت نگهداری آب صابون

در این قسمت برخی از آزمایشات ساده ای را بررسی می کنیم که کاربران می توانند در محل انجام دهند تا از نگهداری دقیق امولسیون آب صابون مطمئن شوند.

1 - بررسی های بصری

اولین نکته این است که باید بدانیم دو نوع بررسی بسیار مهم وجود دارد که باید به صورت روزانه انجام بگیرند:

اولین نوع بررسی پیش نیازی مهم برای نگهداری آب صابون در شرایط بهینه است. این بررسی شامل نظارت بر سطح و میزان سیال روغن آب صابون در مخزن است. باید توجه داشت که در ابزارآلات ماشینی که آب صابون کافی در مخزن خود نداشته باشند، پمپ هوا را به درون می کشد که همین امر باعث می شود امولسیون آب صابون در سطح کار کف کند. کف کردن آب صابون باعث می شود که مشکلات متعددی به وجود بیایند و در نتیجه عملکرد دستگاه ها دچار نقصان شده، اشکالاتی مثل سوختن ابزارها پیش آمده و به طور کلی عمر مفید آنها کمتر خواهد شد.

دومین نوع بررسی، مربوط به رنگ امولسیون و درجه پراکندگی آن است. اگر تغییراتی در روغن آب صابون رخ دهد که قابل مشاهده باشد، به معنای آن است که وضعیت این سیال متغیر شده است. در چنین حالتی باید اقدامات مناسبی را انجام داد تا به صورت جامع و کامل متوجه شد که اشکال از کجاست و چه دلایلی باعث به وجود آمدن چنین تغییراتی شده اند. برای مثال باید بدانیم که در حالت عادی به هیچ عنوان نباید بر روی امولسیون روغن شناور دیده شود و یا اینکه سطح آن خامه ای باشد.

چون معمولا انجام ارزیابی روغن آب صابون در مخزن کار سختی است، توصیه ما برداشتن نمونه ای از امولسیون و ریختن آن در یک ظرف تمیز و کاملا شفاف است. این ظرف می تواند از جنس شیشه یا پلاستیک باشد، ولی به هر حال بهتر است حتما شفاف باشد.

2 - اندازه گیری مقدار PH

برای اینکه نظارت بر روی آب صابون به درستی انجام شود، حداقل هفته ای یک بار باید میزان PH را اندازه گیری کرد. ساده ترین روشی که می توان به وسیله آن اندازه گیری PH آب صابون را انجام داد، استفاده کردن از نوارهای تستی است که به وسیله تغییر رنگ، مقدار PH را نشان می دهند. چنین روشی را می توان همیشه استفاده کرد و البته که نوارهای تست PH هیچ نیازی به کالیبراسیون ندارند. اما نکته ای که باید همیشه در مورد این نوارها در نظر داشت این است که نوارهای تست PH آب صابون، تاریخ انقضا دارند و  در نتیجه در صورتی که بسیار قدیمی باشند، ممکن است به خاطر اشکالاتی که بر اثر گذشتن تاریخ انقضای آنها رخ دهد، رنگ ها به خوبی و با دقت نشان داده نشوند.

نکته بسیار مهم دیگری که باید در زمان به کار بردن این نوارهای تست به یاد داشت، نحوه استفاده صحیح آنهاست. فرقی نمی کند از چه نوع نوار تستی استفاده می کنید، به هر حال باید توجه داشت و مطمئن شد که قبل از فرو بردن نوار تست PH در روغن آب صابون ، روغن از نظر ظاهری سالم باشد و در واقع قطرات روغن و چربی بر روی سطح آن به صورت ناهمگون با کل ماده سیال وجود ندارند. نکته دیگر زمان است. به این معنا که باید دانست تا چه مدت می توان نوار اندازه گیری میزان PH را در روغن آب صابون نگه داشت. از جمله مزایایی که استفاده از این روش دارد، سادگی و راحت بودن آن است. البته بسیار هم سریع انجام می شود و می توان خیلی زود از نتیجه مطلع شد. همچنین نیازی به استفاده از معرف های اضافی نیست. ضمن آنکه می توان تقریبا مطمئن بود که این روش، نسبتا روشی ایمن و دقیق است. اگر قصد ندارید از نوارهای اندازه گیری مقدار PH استفاده کنید، می توان به جای آنها از ابزار اندازه گیری PH به صورت الکتریکی استفاده کنید که البته هزینه بیشتری را باید برای تهیه و نگهداری و استفاده از آن متحمل شوید.

توجه داشته باشید فرقی نمی کند وسیله ای که برای اندازه گیری PH به کار می برید، یک وسیله و ابزار آزمایشگاهی است و یا یک ابزار جیبی که با باتری کار می کند. نکته مهم آن است که به عنوان اپراتور بدانید که الکترود PH چگونه کنترل و یا تمیز می شود و یا اینکه آیا قبل از استفاده مجدد نیاز به کالیبراسیون دارد یا خیر. بسیار اهمیت دارد که مطمئن شوید دیافراگم اندازه گیری کاملا تمیز است، چون در غیر این صورت تداخلات ایجاد شده، باعث اثر گذاشتن بر روی خوانش صحیح  PH روغن آب صابون شده و در نهایت نتیجه به دست آمده، نتیجه دقیقی نخواهد بود. به این نکته هم توجه داشته باشید که اگر به موقع میزان PH بررسی و اندازه گیری شود، عمر مفید امولسیون آب صابون نیز افزایش پیدا خواهد کرد زیرا که می توان در هنگام ضرورت به موقع اقدامات لازم را انجام داد.

3- اندازه گیری غلظت آب صابون

معمولا توصیه می شود که به صورت روزانه میزان غلظت آب صابون اندازه گیری شود، مخصوصا اگر حجم آن کم است و یا اینکه در محیط کار با فشار و کشش زیاد مورد استفاده قرار می گیرد در غیر این صورت حداقل هفته ای یک بار باید این کار را انجام داد. برای اندازه گیری میزان غلظت روغن آب صابون روش هایی متعددی وجود دارند که البته برخی از آنها بسیار ساده و کاملا مقرون به صرفه هستند. برای مثال یکی از روش هایی که می توان این کار را انجام داد، استفاده از ابزاری است به نام رفرکتومتر دستی که باید در تمام کارگاه هایی که با فلزات و فلزکاری سر و کار دارند، وجود داشته باشد.

رفرکتومتر دستی چیست؟

رفرکتومتر دستی، وسیله ای است که از آن برای تعیین غلظت آب صابون به صورت چشمی استفاده می شود که البته عامل انکسارسنج مخصوص را نیز به همراه دارد. این عمل با استفاده از اندازه گیری ضریب شکست نور از طریق محیط انجام می شود. موقع استفاده از رفرکتومتر دستی، بسیار مهم است که قبل از انجام هر کاری نقطه صفر را با آب خالص تنظیم کرد. توجه داشته باشید اگر امولسیون آب صابون به شدت آلوده باشد، یا اینکه میزان پایداری اندکی داشته باشد و یا اینکه دارای لکه های بسیار زیاد روغن باشد، باعث می شود که اندازه گیری غلظت به درستی انجام نگیرد و نتیجه به دست آمده دقیق نباشد. نکته اینجاست که به صورت معمول مقادیر اندازه گیری پس از انجام نمونه برداری اول و سپس نمونه برداری طی چند ساعت آینده باید یکسان باشند. اما اگر پایداری محلول پایین باشد، این مقادیر به شدت با یکدیگر متفاوت خواهند شد.

تیتراسیون

روش دیگری که معمولا برای اندازه گیری غلظت آب صابون استفاده می کنند، تیتراسیون است. این روش، از نوع روش های کمی است و طی آن یک نشانگر رنگ به نمونه امولسیون که غلظت آن نامعلوم است، افزوده می شود. در واقع با استفاده از یک بورت، تیترات مورد نظر را به صورت قطره قطره به مقدار مشخصی از مایع اضافه می کنند تا رنگ آن تغییر کند. در چنین حالتی می توان میزان غلظت روغن آب صابون را مشخص کرد. توجه داشته باشید که شرکت بهتاب شیمی، مجموعه هایی از تیتراسیون را به مشتریان ارائه می کند تا به وسیله آنها بتوان غلظت را در دستگاه و با استفاده از منحنی تیتراسیون مشخص کرد. همچنین می توانید اطلاعات مربوط به روش های تیتراسیون مناسب برای محصول آب صابون را از شرکت بهتاب شیمی دریافت کنید.

4- بررسی محتوای نیتریت

پارامتر دیگری که می توان از آن برای نظارت بر روی سلامت و ایمنی آب صابون استفاده کرد، بررسی محتوای نیتریت می باشد. اولین نکته در این خصوص که باید به آن توجه ویژه داشت این است که نیتروزامین می تواند باعث ایجاد آلودگی در کارکنان شود. به همین دلیل باید تا جایی که ممکن است از خطرات مربوط به آن جلوگیری کرد. توصیه می شود محتوای نیتریت سیال آب صابون به صورت هفتگی بررسی و مشخص شود. دقت داشته باشید که نیتریت می تواند به همراه آمین های ثانویه باعث ایجاد نیتروزامین شود که سرطان زاست. به طور معمول نیتریت در آب صابون وجود ندارد و از آنجا که وجود آمین های ثانویه در آب صابون ممنوع است، تا حد زیادی این موضوع حل شده است. با این حال ممکن است از طرق دیگر آلودگی ایجاد شود. به هر حال اگر میزان نیتریت موجود در آب صابون کمتر از 20 ppm باشد، اشکالی وجود ندارد، اما اگر این میزان افزایش پیدا کرد، باید هرچه سریع تر منبع نیتریت را پیدا کرده و آن را حذف کرد.

5 - محتوای نیترات آب صابون

منشاء اصلی نیتریت، نیترات موجود در آب است و به همین خاطر است که باید مدام مورد بررسی قرار بگیرد. برای این آزمایش، می توان از نوارهای تست استفاده کرد. طبق مقرراتی که برای آب آشامیدنی تنظیم شده اند، حداکثر مقدار نیتراتی که وجود آن در آب مجاز است، 50 ppm است. به عنوان یک قاعده نیز غلظت نیترات معمولا بین 10 تا 20 ppm می باشد. البته این امکان وجود دارد که غلظت های فوق العاده بیشتری هم در آب مربوط به مناطق کشاورزی پیدا شود. دقت کنید که نیازی نیست حتما به صورت هفتگی بر غلظت نیترات نظارت شود، اما توصیه ما این است که به صورت معمول بررسی شده و یا اینکه دست کم، میزان نیترات موجود در آب، توسط تامین کننده محلی آب تایید و مستند شود. علاوه بر بررسی و نظارت ساده ای که به وسیله نوارهای تست و بصری انجام می گیرد، امکانی هم وجود دارد که می توان به وسیله سیستمی که Reflectoquant نامیده می شود، نوارهای تست را به صورت خودکار بررسی کرده و خواند. اگر تعداد زیادی دستگاه در محل وجود داشته باشند که مخزن هر کدام به صورت جداگانه باید پر از آب صابون شده و یکی یکی مورد بررسی قرار بگیرند، این گزینه بسیار مناسب و قابل توجه است.

6- سختی آب

یکی دیگر از بررسی هایی که می توان بر روی آب صابون انجام داد تا از حفظ ترکیبات آن مطمئن شده و بتوان آن را در بهترین شرایط ممکن نگهداری کرد، آزمایش سختی آب است. نکته مهم این است که انجام این آزمایش اجباری نیست، مخصوصا اگر دستگاه های مورد نظر را که دارای حجم بسیار زیادی هستند باید به صورت جداگانه و یکی یکی پر کرد. به هر حال اگر آبی که قرار است با آب صابون مخلوط شود، آب چاه باشد، بهتر است که سختی آن بررسی شود. البته باید توجه داشته باشید که می توانید در این مورد هم از نوارهای تستی استفاده کنید که هم کار کردن با آنها ساده و راحت است و هم اینکه کاملا مقرون به صرفه و اقتصادی هستند. قبل از هر چیز در نظر داشته باشید که اگر میزان سختی آب بسیار بالا باشد، می تواند به خاطر تلفات زیاد ناشی از تبخیر باشد. نکته اینجاست که اثری که سختی آب بر روی پایداری امولسیون روغن آب صابون می گذارد، در حال حاضر برای اکثر روغن های حل شونده موجود در بازار اهمیت چندانی ندارد و در واقع سختی آب نمی تواند بر روی از بین رفتن خواص اصلی آب صابون اثرگذار باشد. مسئله اینجاست که اگر سختی آب زیاد باشد، باعث ایجاد رسوباتی می شود و این رسوبات بر روی عملکرد دستگاه ها و ماشین آلات فلزکاری و تراشکاری اثر می گذارند. در نتیجه کاربران مجبور می شوند هزینه های اضافی فوق العاده زیادی را برای تمیز کردن دستگاه ها متحمل شوند. از طرف دیگر اگر میزان سختی آب بیش از حد باشد، مطمئنا بر عمر مفید امولسیون آب صابون به شدت اثر منفی خواهد داشت. در واقع سختی آب می تواند باعث زنگ زدگی دستگاه ها شود، در حالی که یکی از اصلی ترین و مهم ترین خواص روغن آب صابون ضد زنگ زدگی بودن آن است. نکته اینجاست که می توان با بررسی میزان سختی آب و اصلاح آن به وسیله افزودن آب های غیر معدنی به امولسیون آب صابون، باعث رفع این ایراد شده، عمر مفید آب صابون را افزایش داده و در نتیجه از تحمیل هزینه های گزاف جلوگیری کرد.